Zaman, çocuklar için soyut bir kavramdır. „Birazdan geleceğim“ dediğinizde, hangi zamanı kastettiğinizi anlamayabilirler. Çocuklarda zaman kavramı, yaşamlarının ilk 6 yılında bireysel gelişimlerine ve deneyime bağlı olarak şekillenir ve yetişkinlerin zamanı kullanma alışkanlıklarını kazanmaları 10-12 yaşlarını bulur.
Küçük çocuklarla plan yaparken „10 dakika sonra“ ya da „bir saniye bekle“ gibi ifadeler kafa karıştırıcı olabilir. Bu nedenle, özellikle 3-6 yaş aralığında kum saati kullanmak, çocukların zamanla ilgili soyut kavramları daha somut hale getirmelerine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuk bir aktivitenin ne kadar süreceğini görsel olarak algıladığında, bu sürenin ne zaman dolacağını daha iyi kavrar. Ne zaman diye sorduğunda, kum saatini çevirip „Bu bittiğinde“ şeklinde yanıt verebilirsiniz. Evinizde veya iş yerinizde 1, 3, 5, 10, 15 ve 30 dakikalık kum saatleri bulundurmak, çocuğu dikkat süresine uygun sürelerle sınırlama açısından faydalı olabilir. Ayrıca, kum saatine ek olarak dijital zamanlayıcılar veya renkli zaman çizelgeleri gibi araçlar kullanarak da çocukların zaman kavramını pekiştirebilirsiniz.
Bu yöntem ne işe yarar?
- Çocuğa zamanın ertelenebilir bir şey olduğunu öğretir.
- Zaman hissi geliştirmesini sağlar.
- Her şeyin istediği anda gerçekleşmesinin mümkün olmadığını, bazı şeylerin sırayla yapılması gerektiğini anlamasına yardımcı olur.
- Hayır’ın bir ret cevabı olduğunu, ancak bazı durumlarda “Şu anda müsait değilim” veya “Tamam, ama şimdi değil, birazdan” gibi anlamlar taşıyabileceğini kavramasını sağlar.
Zaman kavramını eğlenceli hale getirmek için zamanla ilgili oyunlar oynamak da etkili bir yöntemdir. Örneğin, „Bir dakikada ne kadar oyuncak toplayabilirsin?“ veya „İki dakikada hangimiz daha fazla oyuncak toplayacak?“ gibi oyunlar düzenlenebilir. Birlikte bir saat yapabilir ve göstergelerin ne anlama geldiğini öğrenebilirsiniz. Örneğin, küçük gösterge dokuza, büyük gösterge ise 12’ye geldiğinde uyku vakti olduğunu açıklayabilirsiniz. Bu oyunlar, çocukların zamanın geçişini deneyimlemelerine ve sabırlı olmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Ayrıca, çocuğun odasında göstergelerinin net bir şekilde görüldüğü büyük ve renkli bir saat bulundurmak, zamanı öğrenmesini daha somut hale getirebilir.
Çocukların yaşlarına bağlı olarak zaman algıları değişir. 2-4 yaş arasındaki çocuklar genellikle „bir dakika“, „bir saniye“, „on dakika içinde“ gibi kısa süreleri anlamakta zorlanırken, 5 yaşından itibaren basit zaman kavramlarını anlamaya başlarlar. Çocuklara, kum saati tamamlandığında ne olacağına dair net ve açıklayıcı bilgi vermek, onların olayların sırasını ve zamanın işleyişini daha iyi kavramalarına yardımcı olur. Bu yaklaşım, çocukların zaman kavramını soyuttan somuta dönüştürmelerini sağlayarak, beklentilerini yönetmelerine ve zamanın geçişine dair duygusal bir farkındalık geliştirmelerine de katkı sağlar. Sonuç olarak, çocuklara zaman kavramını öğretirken somut araçlar ve eğlenceli yöntemler kullanmak, onların öğrenme süreçlerini daha etkili ve keyifli hale getirir.