„Hayır“ kelimesi genellikle bir isteği reddetmek, bir davranışa dur demek ya da bir şeyin yapılmaması gerektiğini ifade etmek için kullanılır. Çocuklara „Hayır“ kelimesinin anlamını anlatmak ve bu kelimeyi doğru bir şekilde kullanmayı öğretmek, onların kendilerini ifade etme, sınır koyma ve başkalarına saygı duyma becerilerini geliştirmeleri yardımcı olur.
İşte hayır kelimesinin hangi anlamlara geldiği ve farklı durumlarda nasıl kullanılabileceğine dair örnekler:
1. Başka birinin isteğine saygı göstermek
Örneğin, bir sınıf arkadaşın senden en sevdiğin kalemini istedi. Ama sen en sevdiğin kalemini vermek istemiyorsun. Bu durumda, „Hayır, kalemimi vermek istemiyorum.“ diyebilirsin. Bu, çok normal bir davranıştır. Arkadaşın, bu cevabını beğenmese bile istemediğin sürece sana ait olan bir şeyi başkalarıyla paylaşmak zorunda değilsin. Unutma:
Hayır demek seni kötü bir arkadaş ya da bencil bir çocuk yapmaz. Bu, sadece bir şeyi istemediğini ve hislerini ifade ettiğini gösterir.
2. Yapılmaması gereken bir şeyi anlatmak
- „Hayır, okul duvarlarına tırmanmak tehlikeli.“
- „Hayır, başkalarının eşyalarını izinsiz bir şekilde almak veya kullanmak doğru değil.“
Okul duvarlarına tırmanmak, düşüp kendine zarar verme riski taşıdığı için iyi bir fikir değildir. Bu tür davranışlar hem canını acıtır hem de gerçekten tehlikeli olabilir.
Başkalarının eşyalarını izinsiz almak veya kullanmak ise doğru bir davranış değildir. Bu, hem o kişiyi üzer hem de yanlış bir davranıştır. Eğer birinin eşyasını kullanmak istiyorsan, önce izin istemelisin.
Bazı şeyleri yapmamak, hem kendi güvenliğimiz hem de başkalarına saygı duymamız açısından önemlidir.
3. Başka insanların kararına saygı duymak
Örneğin, bir arkadaşına dışarıda birlikte oyun oynamayı teklif ettin ve o, „Hayır, şimdi oynayamam çünkü ders çalışıyorum.“ dedi. Bu durumda, arkadaşın sana ders çalışmanın onun için önemli olduğunu ve derslerinde başarılı olmak istediğini anlatıyor. Onun bu kararını anlayışla karşılaman gerekir. Onunla oyun oynamayı çok istesen bile arkadaşının kararına saygı duymalısın. Çünkü herkesin kendi kararlarını verme hakkı vardır. Unutma:
Birisi sana “hayır” dediğinde, bu onun sana değer vermediği anlamına gelmez. Kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını ifade ediyor demektir.
4. Kendi duygularını ve ihtiyaçlarını ifade etmek
Bir arkadaşının ya da başka birinin söylediği veya yaptığı bir şey seni üzdüğünde, korkuttuğunda ya da kötü hissettirdiğinde şu şekilde ifade edebilirsin:
- „Hayır, benimle böyle konuştuğunda üzülüyorum.“
- „Bu yaptığın bana iyi hissettirmiyor.“
- „Bana böyle davranmanı istemiyorum.“
Bu, duygularını net bir şekilde ifade etmenin sağlıklı bir yoludur. Nasıl hissettiğini söylediğinde, insanların seni daha iyi anlamalarına yardım etmiş olursun ve onlara sana nasıl davranmaları gerektiğini anlatırsın. Kelimeler, akıllı insanların süper gücüdür!
5. Kendi sınırlarını belirtmek
İnsanlar sana çok yaklaştığında ya da biri sana dokunmak istediğinde, kararlı ve yüksek bir sesle „Hayır, istemiyorum!“ diyebilirsin. Eğer bu davranışta ısrar ederse, bağırabilir, kendini korumak için oradan uzaklaşabilir ve hemen bir yetişkinden yardım isteyebilirsin.
Bu durumu daha sonra annen, sınıf öğretmenin, okul pedagogun ya da güvendiğin bir yetişkinle mutlaka paylaşmalısın.
“Hayır”ın alternatiflerini kullanmak
Bazen doğrudan „hayır“ demek istemeyebilirsin ve bu çok normal! Her zaman hayır demek zorunda değilsin, bazen hayır anlamına gelen başka ifadeler kullanabilirsin. İşte bazı örnekler:
- „Ben buna katılmak istemiyorum.“
- „Şu anda yapamam, belki başka bir zaman.“
- „Şu an seninle oynayamam ama yarın okuldan sonra oynayabiliriz.“
- „Bu bana kendimi kötü hissettiriyor; bana bu şekilde davranmanı istemiyorum.“
- „Bu söz beni üzüyor; bana böyle şeyler söylemeni istemiyorum.“
- „Eşyalarımı izinsiz kullanmanı istemiyorum.“
- „Dış görünüşüm hakkında yorum yapmanı istemiyorum.“
- „Bu benim sıram. Sen de kendi sıranı beklemelisin.“
- „Bu sözün ya da bu davranışın beni rahatsız ediyor.“
- „Dur! Durmanı istiyorum.“
Bu alternatif ifadelerle „hayır“ demek daha kolay ve anlaşılır olabilir. Unutma:
Hayır demek, ne hissettiğini ve ne istediğini göstermek için iyi bir yöntemdir. Herkesin hayır deme hakkı vardır. „Hayır“ demek, „Evet“ demek kadar normaldir. Bu kelimeyi doğru ve yerinde kullanmayı öğrenmek, hem kendini daha iyi anlatmana hem de başkalarını daha iyi anlamana yardımcı olur.
Hayır demek kötü bir şey değildir ve bu nedenle „hayır“ dediğin zaman kendini suçlu hissetmemelisin! Çünkü bu, senin kendini koruma ve ifade etme hakkındır. İnsanlar senin „hayır“ını hemen kabul etmeyebilir ya da anlamakta zorlanabilirler. Hatta bazı arkadaşların, sana küsebilir ya da fikrini değiştirmen için ısrar edebilirler. Ancak bu, yaptığının doğru olduğu gerçeğini değiştirmez. İnsanlara yapmalarını istemediğin bir şeyi kelimelerinle ifade etmen, hem kendine hem de başkalarına saygı göstermenin bir yoludur.
„Hayır“ demek aslında şunu söylemektir:
Ben kendime önem veriyorum ve beni rahatsız eden şeyleri yapmıyorum.
İşte bu yüzden, „hayır“ demeyi öğrenmek sadece bir kelimeyi söylemek değildir; aynı zamanda kendi haklarına sahip çıkmaktır. Tıpkı trafik kurallarında kırmızı ışıkta durmamız gerektiği gibi, „hayır“ dediğimizde insanlara durmaları gerektiğini söyleriz, başkaları „hayır“ dediğinde ise bizim durmamız gerekir.
„Hayır!“ demekten korkma! Çünkü „hayır“ dediğinde hem kendini korursun hem de insanlara neyi yapmalarından hoşlanmadığını gösterirsin. Bu kelimeyi, hislerini ve haklarını savunmak için cesurca kullan.